Haber:Dilek ONAY CAN
Başkanlığını yayın dünyasının dergâh yayınlarından tanıdığı Ömer Erdoğan’ın yaptığı vakfın yayınları arasında yer alan 37 kitabın son ikisi, bu konularda araştırma ve okuma yapmak isteyenler için son derece yararlı ve bu konulardaki boşluğu doldurur nitelikte.
Kendi alanında değerli çalışmaları olan akademisyenler tarafından yazılmış olan her iki eserde de önemli bilgiler yer almakta.
Recep Tayyip Üniversitesi akademisyenlerinden Abdullah Bay tarafından yazılmış olan “Bir Sahil Kasabasının Kentleşme Süreci” adlı kitap, Rize’nin geçmişten günümüze gelişimini çok yönlü olarak ele alıp, incelerken, Ankara Hacı Bayram Üniversitesinin Rize kökenli Öğretim Görevlilerinden Öznur Demirkıran’ın “Çayırdüzü’nden Ğvandi’ye- Rize’de Bir Köyün Halk Bilimi Monografisi” adlı eser ise Rize’nin Çamlıhemşin İlçesine bağlı bir köyün kültürel dokusunu tüm ayrıntılarıyla ortaya çıkarmakta.
BİR SAHİL KASABASININ KENTLEŞME SÜRECİ-RİZE
Rize Belediyesinin katkılarıyla yayımlanan eserin önsözünde belediye Başkanı Rahmi Metin’in bir sunum yazısı yer almakta. Başkan Metin, sunumunda; ‘Rize’de şehirleşme tarihini en eski dönemlerden alıp günümüze kadar getiren” efrâdını câmi,ağyârını mâni ‘ bir kitaba ihtiyaç olduğu açıktı.”demekte.
Rize’nin tarihi, islamlaşmadan öncesi yerleşim yerlerindeki ticari hayat ve gelişen olaylar, göçler ve yer değişimleri, iç sorunlar, geçim kaynakları, sosyal gelişmeler ve kentleşme yolculuğu kitapta fotoğraf destekli olarak ele alınıyor.
Eser, Giriş ve iki ayrı bölümden oluşmakta. Giriş bölümünde Osmanlı öncesi kent tarihine, kent tanımına, tarihi süreçe, Karadeniz sahil yerleşimlerinin yerleşim özelliklerine değinilmekte ve bu doğrultudaki metot ve kaynaklar ele alınmakta.
Birinci bölümde ise; Rize’nin Osmanlı Dönemi kent dokusunun değişimi, ilk belediye teşkilatlarının kuruluş ve faaliyetleri, ihtiyaç olarak ortaya çıkan kamu teşkilatlarının kuruluşları gibi konulara yer verilmekte.
İkinci bölümde ise; Kentin Cumhuriyet sonrasında geçirdiği değişim, Cumhuriyet öncesi ve sonrası arasındaki değişim ilişkileri irdelenmekte.
Kitabın yazarı Abdullah Bay’a göre; “Kent, Erken Cumhuriyet dönemine gelindiğinde kasaba görünümlü yerleşim yapısını devam ettiriyordu. Yeni dönemde kent merkezinde ülke geneliyle benzer şekilde planlı müdahalelerle kamusal mekanlar yeniden düzenlenmiş, bu çerçevede yeni kamu binaları yapılmıştır. 1950-1955 yılları arası kent için bir dönüm noktasıdır. Kent,yüzyıllar boyunca aradığı atılım fırsatını küçük boyutlu bir sanayi kolunun gelişmesine imkan sağlayan çay tarımı ile yakalamıştır.”
Kitabın son bölümünde kentte yapılan sosyal projelere, kentsel dönüşüme ve bunların kente katkılarına da yer verilmiş. Ancak kitap daha önce yazılıp, baskıya verilmiş olmalı ki, kent merkezinde ve çevresinde biten bazı projelerin devam etmekte olduğu belirtilmekte.
ÇAYIRDÜZÜ’NDEN ĞVANDİ’YE – RİZE’DE BİR KÖYÜN HALK BİLİMİ MONOGRAFİSİ
Çayırdüzü’nden Ğvandi’ye adlı eserde Rize’nin Çamlıhemşin ilçesindeki Çayırdüzü köyünün halk edebiyatı, halk bilimi ve gündelik hayatla ilgili geçmişten, günümüze kültürel materyaller derlenmiş. 768 sayfadan oluşan kitap giriş bölümü hariç dört bölümden oluşmakta.
Birinci Bölümde ;Rize, Çamlıhemşin ve Çayırdüzü Köyü hakkında bilgiler ele alınarak tarihi veriler ışığında bazı bilgiler sunuluyor.
İkinci Bölümde; masal, efsane, memorat, destan, türkü, atma türkü, fıkra,ağıt, dua-beddua, atasözü-deyim, bilmece gibi halk edebiyatı ürünlerine yer verilmiş.
Üçüncü Bölümde; Hayatın geçiş dönemlerine ait törenler incelenmiş.
Dördüncü Bölümde ise, Çayırdüzü köyünün gündelik hayatı ve halk bilgisi ürünleri hakkında bilgiler yer almakta.
Kitabının sonraki kısımlarında ise ; Çayırdüzü köyündeki değirmenler hakkında bilgiler verilmiş. Ayrıca, kitapta, geçmişte uygulanmış ancak günümüzde uygulanmayan yılbaşı uygulamalarına , halk takvimine, dini bayramlara, halk mutfağına, çocuk oyunlarına, halk inanışlarına ve bazı kaynak kişilerin anılarına ve anlatılarına yer verilmiş.
Kitap için alan çalışmasına kaynak olarak 106 kişiyle görüşülmüş, bu görüşmeler kayda alınmıl ve sonrasında derlenip, toparlanmış.. Bu kaynak kişiler genellikle hayatlarını Çayırdüzü Köyünde geçirmiş yaşlı ve orta yaşlı kimselerden oluşmakta. Ayrıca araştırmada Çayırdüzü ve çevresiyle ilgili çalışmalar yapmış olan kişilerden de görüş ve bilgiler alınmış.
Kitapta, ayrıca, halk edebiyatının yanı sıra Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivinden elde edilen bazı belgelere de yer verilerek köyün tarihine ışık tutmaya çalışılmış ve ortaya çıkan yazılı ve sözlü veriler kitabın ana malzemesi haline getirilmiş.
Eser sahibi Öznur Demirkıran konuyla ilgili hiçbir ayrıntıyı atlamadan, objektif ve doğru bir șekilde kayda geçirdiği ve yıllarca emek verdiği bu çalışması başka köylerimize örnek teşkil edebilecek bir çalışma.
REVAK (Rize Arastırmalar Vakfı)tarafından okuyucularla buluşturulan bu iki güzel eseri REVAK’ın internet adresi olan revak@revak.org.tr adresinden veya internet kitap satış sitelerinden temin etmek mümkün..
